​
Nguồn gốc và ý nghĩa ngày Tết Đoan Ngọ (mùng 5 tháng 5 âm lịch)

Tết Đoan Ngọ (còn gọi là Tết giết sâu bọ) là một trong những ngày lễ truyền thống quan trọng của người Việt, diễn ra vào ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch hàng năm. Theo quan niệm dân gian, đây là thời điểm chuyển mùa, khí hậu thay đổi mạnh mẽ, sâu bọ phát triển gây hại cho mùa màng và sức khỏe con người. Từ “Đoan” nghĩa là bắt đầu, “Ngọ” là giờ Ngọ (khoảng 11h trưa). Đoan Ngọ là thời điểm mặt trời lên cao nhất trong năm, dương khí cực thịnh, thích hợp để xua đuổi tà khí, phòng trừ bệnh tật và cầu mong một mùa màng bội thu. Ở nhiều nước châu Á như Trung Quốc, Hàn Quốc, Tết Đoan Ngọ cũng là dịp tưởng nhớ những nhân vật lịch sử như Khuất Nguyên. Tại Việt Nam, ngày này gắn liền với các phong tục truyền thống như ăn rượu nếp, hoa quả chua chát để “giết sâu bọ”, đồng thời là dịp để con cháu tưởng nhớ tổ tiên, hướng về cội nguồn.

​
Ý nghĩa ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch

Ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch được coi là ngày “độc dương” (số 5 là số dương, tháng 5 cũng là tháng dương), là thời điểm giao hòa giữa trời đất, con người và vạn vật. Người Việt tin rằng, thực hiện các nghi lễ vào ngày này sẽ giúp xua đuổi bệnh tật, mang lại sức khỏe, bình an cho cả gia đình.

​
Gợi ý bài văn khấn Tết Đoan Ngọ và lưu ý về mâm cúng theo truyền thống

​
1. Ý nghĩa Tết Đoan Ngọ

Tết Đoan Ngọ là một trong những lễ tết lớn, gắn liền với tín ngưỡng nông nghiệp của người Việt. Người xưa quan niệm rằng trong cơ thể con người, nhất là bộ phận tiêu hoá, thường có sâu bọ ẩn sống. Nếu không diệt trừ, sâu bọ ngày càng sinh sôi, gây nguy hại cho sức khỏe.
  • “Đoan” nghĩa là bắt đầu,
  • “Ngọ” là thời điểm giữa trưa (giờ Ngọ).
Tết Đoan Ngọ là lúc dương khí đạt đỉnh – thời điểm cần “trừ sâu bọ”, xua đuổi tà khí, bệnh tật để bảo vệ mùa màng và sức khỏe con người.

​
2. Các tục lệ truyền thống

  • Ăn rượu nếp, hoa quả, thức ăn có vị chua, chát vào ngày 5/5 âm lịch để “giết sâu bọ”.
  • Sáng sớm: Súc miệng ba lần, ăn trứng vịt luộc hoặc quả chua, chát.
  • Ăn rượu nếp để sâu bọ “say”.
  • Một số nơi còn có tục bắt chuồn chuồn cho cắn rốn để biết bơi, bắt thằn lằn, rắn mối… làm thuốc.
Theo nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ, Tết Đoan Ngọ gắn liền với thần y Biển Thước – ông tổ của y học phương Đông, cùng các hoạt động y dược, phòng bệnh, thu hái dược liệu vào đúng giờ Ngọ. Ngoài ra, Tết Đoan Ngọ còn gắn với truyền thuyết về Khuất Nguyên – nhà thơ, nhà văn, nhà triết học lớn thời nước Sở. Ở Việt Nam, ý nghĩa ngày giỗ Khuất Nguyên mờ nhạt dần, yếu tố y dược dân gian nổi trội hơn. Người Việt quan niệm, Tết Đoan Ngọ không chỉ là ngày “giết sâu bọ” mà còn là dịp để tỏ lòng biết ơn tổ tiên, hướng về cội nguồn, tương tự như lễ Vu Lan hoặc Tết Thanh minh.

​
3. Mâm cúng Tết Đoan Ngọ

Tết Đoan Ngọ năm nay rơi vào thứ 7, ngày 31/5 Dương lịch. Nhiều gia đình có thời gian chuẩn bị chu đáo cho mâm cúng. Mâm lễ thường gồm có:
  • Hương, hoa, vàng mã, nước, rượu nếp
  • Các loại quả: mận, hồng xiêm, vải, dưa hấu, đào…

​
4. Bài văn khấn Tết Đoan Ngọ (Tham khảo)

Nguồn: Văn khấn cổ truyền Việt Nam, NXB Văn hóa Thông tin
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
  • Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
  • Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
  • Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần.
  • Con kính lạy tổ tiên, hiển khảo, hiển tỷ, chư vị hương linh
    (nếu bố, mẹ còn sống thì thay bằng Tổ khảo, Tổ tỷ).
Tín chủ (chúng) con là:
Ngụ tại: Hôm nay là ngày 5/5 âm lịch, gặp tiết Đoan Ngọ, chúng con sửa sang hương đăng, sắm sanh lễ vật, hương hoa, trà quả dâng lên trước án. Chúng con kính mời:
  • Ngài Bản cảnh Thành hoàng, chư vị đại vương
  • Ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa
  • Ngài Bản gia Táo quân
  • Ngũ phương, Long Mạch, Tài thần
Cúi xin các ngài giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật. Chúng con kính mời:
  • Các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, chư vị hương linh gia tiên nội ngoại họ… (họ của vợ chồng gia chủ)
    Cúi xin các vị thương xót con cháu, chứng giám tâm thành, thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ con lại kính mời:
  • Các vị tiền chủ, hậu chủ ngụ tại nhà này, đất này
    Đồng lâm án tiền, đồng lai hâm hưởng, độ cho chúng con thân cung khang thái, bản mệnh bình an.
    Bốn mùa không hạn ách, tám tiết hưởng bình an thịnh vượng.
Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì. Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!