Tang Ma - Thiên Thứ Nhất
Tang Ma
Thiên Thứ Nhất - Nói Về Phong-Tục Trong Gia-Tộc
Nghi Lễ Tang Ma Trong Văn Hóa Việt Nam
Tang lễ
Tôn kính người đã khuất
Truyền thống gia đình
Mở Đầu
“Sinh giả ký也, tử giả quy也” - Triết lý phương Đông
Tang ma là một nghi lễ quan trọng trong văn hóa truyền thống Việt Nam, thể hiện lòng tôn kính và tưởng nhớ đối với người đã khuất. Đây là dịp để gia đình và dòng họ tiễn đưa người quá cố về cõi vĩnh hằng, đồng thời thể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc.
Khi Mới Mất
Các Bước Xử Lý Ban Đầu
Chăm Sóc Người Bệnh
- Nhà nào có ông già bà cả gần mất, con cái vực đến chỗ chính tẩm
- Hỏi han xem người trối trăng những gì
- Đặt tên hiệu cho người biết, dùng nước trầm hương lau sạch sẽ, thay đổi quần áo tươm tất
Xử Lý Sau Khi Mất
- Khi tắt hơi rồi, lấy chiếc đũa, để ngang hàm, bỏ một vốc gạo và ba đồng tiền vào miệng
- Nhà phú quí thì dùng ba miếng vàng sống, chín hạt châu trai, gọi là ngậm hàm
- Đoạn trải chiếu xuống đất, đưa người xuống một lát
Khâm Liệm Và Nhập Quan
Quy Trình Mai Táng
Khâm Liệm
Nhà giàu dùng vóc nhiễu tơ lụa, nhà thường dùng vải trắng, may làm đại liệm, tiểu liệm, (đại liệm một mảnh dọc, năm mảnh ngang, tiểu liệm một mảnh dọc, ba mảnh ngang) để khâm liệm
Nhập Quan
Rồi thì nhập quan (bỏ vào săng). Tục ta phần nhiều người tin theo thầy phù-thủy, trong quan tài thường có mảnh ván đục sao Bắc-đẩu thất tinh
Chuẩn Bị Quan Tài
Trước khi nhập quan phải chọn giờ tránh tuổi rồi dùng bùa nọ, bùa kia, dán ở trong, ngoài quan tài
Thành Phục
Nghi Lễ Thành Phục
Chuẩn Bị
- Được vài ba hôm, công việc lo liệu đâu đấy thì làm lễ Thành phục
- Trước bàn thờ bày linh sàng linh tọa, đặt hồn bạch
- Hồn bạch ấy là lấy lụa đắp vào khi người gần mất, rồi kết lại có đầu, có tay, có chân như hình người
Thực Hiện
- Ở ngoài thì bày hương án bàn độc và đồ cúng cấp
- Con cháu mặc đồ tang phục, xõa tóc, theo thứ tự đứng sắp hàng ra sân mà khóc lóc
- Nhà phú quí có lễ tế, nhà thường dân hay mượn thầy phù thủy cúng đỡ cho
Tang Phục
Trang Phục Tang Lễ
Con Cháu
- Con trai, con gái, con dâu, đội khăn sô, mũ chuối, mặc áo sô
- Ngoài quàng sợi chuối, thắt dây lưng dây bằng chạc
- Cháu nội thì đội mũ mấn, khăn trắng, quần áo trắng
Chàng Rể Và Thân Thuộc
- Chàng rể thì đội khăn trắng mặc áo thụng trắng
- Thân thuộc cũng mặc đồ trắng cả
- Tất cả đều thể hiện lòng tôn kính và đau buồn
Phát Dẫn
Lễ Phát Dẫn
Chuẩn Bị
Hôm cất ma gọi là ngày phát dẫn. Hôm ấy con cháu anh em và người quen biết đều đi đưa cả.
Nghi Trượng
Cha mất thì con trai chống gậy tre, mẹ mất thì chống gậy vông. Con trai nào mất trước rồi thì con trai người ấy phải chống thay cho cha
Đoàn Tống Tang
Người thân thích một vài người đi kèm chỗ linh cữu gọi là hộ tang. Còn người đi đưa hết thảy gọi là tống tang.
Hạ Huyệt
Lễ Hạ Huyệt
Chuẩn Bị
- Lúc hạ huyệt có tế thổ thần ở nơi đó
- Có ông thầy địa lý phân kim gióng hướng, đợi đến giờ tốt (giờ hoàng đạo) thì hạ huyệt
- Ở nhà quê thì các vãi chờ khi lấp đất xong, mỗi người cầm một nén hương tụng kinh, niệm Phật đi chung quanh mộ
Thực Hiện
- Rồi mỗi người cầm một hòn đất ném vào mộ gọi là dong nhan
- Huyệt thường nhờ thầy địa lý tìm đất trước, nhà đại-gia thì làm sẵn sinh phần
- Khóc lạy từ lúc ma còn để trong nhà thì con cháu và khách khứa phúng viếng chỉ lạy hai lạy
Nhận Xét Và Bài Học
Nhận Xét Về Phong Tục
Sự báo hiếu cho cha mẹ, ai không muốn hết lòng hết sức. Nhưng cứ như tục ta thì phiền văn quá thể, ăn uống lôi thôi, làm cho nhiều người khổ sở vì tục. Vả lại nhiều người khi cha mẹ còn thì bạc thị chẳng ra gì, đến lúc mất, lại cúng tế linh đình, kẻ có đã vậy, kẻ không có cũng cố đi vay mượn cầm nhà bán ruộng, để trả nợ miệng và lấy thể diện với đời, thực là một sự vô ích quá.
Kết Luận
Giá Trị Vĩnh Cửu Của Nghi Lễ Tang Ma
Nghi lễ tang ma trong văn hóa Việt Nam là một truyền thống thể hiện lòng tôn kính và tưởng nhớ đối với người đã khuất. Dù có những nghi thức phức tạp và tốn kém, nhưng ý nghĩa sâu sắc của nó là thể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn” và tình cảm gia đình sâu đậm. Việc giữ gìn và phát huy những giá trị tích cực của nghi lễ này là trách nhiệm của mỗi người con trong xã hội Việt Nam.