Anh Chị Em - Thiên Thứ Nhất
Anh Chị Em
Thiên Thứ Nhất - Nói Về Phong-Tục Trong Gia-Tộc
Tình Nghĩa Anh Em Ruột Trong Văn Hóa Việt Nam
Tình anh em
Quyền lợi
Truyền thống gia đình
Mở Đầu
“Anh em như thể tay chân, rách lành đùm bọc, dở hay đỡ đần” - Tục ngữ Việt Nam
Trong văn hóa truyền thống Việt Nam, mối quan hệ giữa anh chị em trong một gia đình luôn được coi trọng và xem như nền tảng của sự đoàn kết, gắn bó trong gia tộc. Tình nghĩa anh em không chỉ là mối quan hệ huyết thống mà còn là biểu hiện của đạo lý, nhân cách và giá trị sống trong cộng đồng người Việt.
Nghĩa Anh Em
Các Loại Anh Em
Anh Em Ruột
- Đồng bào: Cùng cha cùng mẹ đẻ ra
- Dị-bào: Cùng cha khác mẹ
Anh Em Bằng
- Đồng-mẫu dị-phụ: Cùng mẹ khác cha (ít thân thiết)
- Ngoài giá thú: Anh em vợ chồng
Anh em cùng cha cùng mẹ đẻ ra gọi là anh em đồng bào, anh em cùng cha khác mẹ gọi là anh em dị-bào, nhưng tổng chi gọi là anh em ruột cả; còn anh em cùng mẹ khác cha thì gọi là anh em đồng-mẫu dị-phụ, anh em ấy không thân thiết gì mấy, cũng như người ngoài mà thôi.
Thứ Tự Anh Chị Em
Nguyên Tắc Xếp Thứ
Thứ tự sinh: Cùng một mẹ đẻ ra thì cứ theo thứ tự đẻ trước là anh, đẻ sau là em
Vợ cả - Vợ lẽ: Nhiều mẹ đẻ ra, thì con vợ cả là anh, con vợ lẽ là em, không cứ gì nhiều tuổi ít tuổi
Trường hợp đặc biệt: Cũng có nhà lấy vợ hầu trước, dù có đẻ con cũng không được là con cả, khi nào kén được người chính thất, đẻ con mới là con cả
Tình Thân Ái Giữa Anh Chị Em
Giá Trị Của Tình Nghĩa Anh Em
“Anh em như thể tay chân, rách lành đùm bọc, dở hay đỡ đần”
Tình Cảm
- Anh em cốt lấy tình thân ái làm đầu
- Lá lành đùm lá rách, binh vực giúp lẫn nhau
- Hòa mục với nhau là cách vui vẻ, là nhà có phúc
Trách Nhiệm
- Ăn chung đổ lộn với nhau
- Giúp đỡ nhau trong cuộc sống
- Giữ gìn danh dự gia đình
Quyền Lợi Và Nghĩa Vụ
Người Anh Cả
- Có quyền hơn cả các người em
- Cha mất rồi thì thay mặt cho cha mà trông nom các em
- Em còn thơ bé thì phải nuôi nấng
- Lo dựng vợ gả chồng cho em (quyền huynh thế phụ)
- Hưởng phần lợi gia sản nhiều hơn
- Chịu phần nặng trong công việc gia đình
Người Em
- Phải kính trọng anh cả
- Nhờ anh cả lo toan việc lớn
- Giúp đỡ anh trong công việc
- Chia sẻ trách nhiệm gia đình
- Phải lo thân người ấy có tư cấp ít nhiều
Câu Chuyện Dân Gian Về Tình Anh Em
Chuyện Giết Chó Khuyên Chồng
Tục ta có một chuyện là gọi là chuyện giết chó khuyên chồng: Xưa có một người chồng chơi bời thân thích với một người bạn, nay chè mai chén, ngày kia thuốc phiện, chỉ chơi với bạn mà không biết em là đâu.
Người vợ khuyên can mãi chồng mà không được, mới nghĩ ra một kế: một hôm, người vợ giết một con chó, cạo lông cho trắng trẻo, để trong xó nhà tối. Chồng đi chơi về khuya. Vợ nói dối rằng: “Hôm nay tôi lỡ đánh chết một đứa trẻ, để giấu trong buồng làm thế nào bây giờ?”
Chồng sợ mất vía, vào xó buồng xem, quả nhiên có một đứa trẻ nằm đó. Chồng bảo gọi em để nhờ em chôn cho. Vợ nói: “Xưa nay chàng chơi thiết với người bạn, không tưởng đến chú nó, bây giờ có nạn, sao nó chịu giúp mình, bất nhược nhờ người anh em còn hơn.”
Chồng nghe lời cho mời bạn đến, nói chuyện đầu đuôi, rồi nhờ bạn chôn cho. Người bạn chôn xong, sáng mai lập tức đi báo quan để lấy công, anh ta lại chỉ dẫn cho quan về tận nơi mà khám. Quan đào lên thì là con chó. Hỏi ra thì người vợ thuật chuyện mà nói mưu kế của mình cho quan nghe. Chồng từ đó chán người bạn mà thân với em.
Câu chuyện tuy tầm thường, nhưng cũng làm được cái gương cho anh em.
Quan Hệ Với Anh Chị Em Họ Hàng
Anh Em Rể, Chị Em Dâu
Tình Cảm
- Chị em ở với nhau cũng có tình thân ái như anh em
- ”Em ngã chị nâng, chị ngã em nâng” - là thường tình của người ta
Thực Tế
- Anh em rể, chị em dâu không được thương nhau mấy
- ”Yêu nhau chị em gái, khái nhau chị em dâu, đánh nhau vỡ đầu là anh em rể”
- Trừ ra nhà có giáo-dục, biết lấy lễ nhượng ăn ở với nhau
Những Tục Lệ Và Bài Học
Tục Lệ Và Bài Học
- Con út: “Giầu con út khó con út, trút sạch cửa nhà” - Anh em út thường được hưởng phần lợi nhiều hơn
- Gia đình bất mục: Anh em, chị em ở trong nhà lủng củng, gọi là gia-đình bất mục
- Tranh giành tài sản: Nhiều người vì một chút lợi gia sản của cha mẹ, đến nỗi xâu-xé nhau, đem nhau đi kiện, làm cho tàn gia bại sản
- Đồi phong bại tục: Cha mẹ chết, quàn ma lại một chỗ để tranh hương hỏa, chờ cho quan xử đoán xong rồi mới cất ma
Nguyên Tắc Duy Trì Hòa Mục
Bí Quyết Giữ Gìn Tình Anh Em
Yêu Mến
Anh em chị em là một bát máu xẻ đôi, tình tất thân thiết hơn cả người khác
Nhẫn Nhục
Muốn cho được hòa mục mãi mãi thì lại cốt lấy chữ nhẫn làm đầu
Khuyên Bảo
Lấy lời khôn lẽ phải mà khuyên bảo nhau thì không bao giờ đến nỗi khích bác
Tránh Tục Lệ Xấu
Những Điều Cần Tránh
Mong Nhờ Lẫn Nhau
Mong nhờ nhau là một thói ỷ-lại, không biết quí sự tự lập, thì là làm cho hư mất nết người
Ỷ Lại
Cứ ăn không ngồi rồi, rượu chè cờ bạc để chắc trông cậy về anh em chị em thì là một tính cách rất đê tiện
Kết Luận
Giá Trị Vĩnh Cửu Của Tình Nghĩa Anh Em
Tình nghĩa anh em trong văn hóa Việt Nam là một giá trị đạo đức cao đẹp, thể hiện qua sự gắn bó, yêu thương, giúp đỡ lẫn nhau trong suốt cuộc đời. Dù có những hạn chế và tệ nạn trong xã hội, nhưng tinh thần “lá lành đùm lá rách” và “tay chân một thể” luôn là nền tảng vững chắc cho sự phát triển của gia đình và cộng đồng người Việt.