Nhập Tịch - Thiên Thứ Nhì
Nhập Tịch
Thiên Thứ Nhì - Nói Về Phong Tục Hương Đảng
Nghi Lễ Và Hoạt Động Văn Hóa Trong Lễ Nhập Tịch Làng Xã
Nghi lễ
Văn nghệ
Giao lưu
Mở Đầu
“Làng nào mỗi năm cũng có một trà nhập tịch (vào đám), nhất là hay làm về tháng giêng, tháng hai” - Phong tục làng xã Việt Nam
Trong văn hóa truyền thống Việt Nam, nhập tịch là dịp quan trọng trong đời sống cộng đồng làng xã. Đây là thời điểm bắt đầu các hoạt động lễ hội, tế thần và giao lưu văn hóa giữa các làng xã với nhau.
Các Nghi Thức Quan Trọng
Nghi Lễ Mộc Dục
Chuẩn Bị Nghi Lễ
- Trước một ngày nhập tịch, hoặc nửa đêm, hoặc buổi sáng
- Dùng lễ trầu rượu gà xôi cáo yết
- Dùng nước trong lau tắm thần vị, tắm xong lại lau phủ một lượt nước trầm hương
- Gọi là lễ mộc dục
Tế Gia Quan
- Tắm rửa xong thì phong áo mũ đại trào hoặc bằng thực, hoặc bằng đồ giấy
- Tế một tuần, gọi là tế gia quan
- Lễ vật thì tùy tục riêng từng làng, hoặc dùng bò lợn, hoặc dùng gà xôi
- Có nơi chỉ dùng bảy quả trứng luộc mà thôi, nhưng thế nào cũng phải có trầu rượu
Hoạt Động Cộng Đồng
Các Hoạt Động Chính
Đại Tế
Hôm sau, rước thần vị ở miếu về đình, giết trâu mổ bò tế một tuần. Tế xong, suốt thượng hạ trong xã đều được dự tiệc ăn uống.
Xướng Ca
Tối hôm nhập tịch hoặc cách một vài hôm, dùng cỗ bánh cỗ xôi hay là cỗ nấu, tế một tuần nữa. Trong khi tế, mỗi tuần hiến rượu, có ả đào ra múa nhạc.
Hoạt Động Giải Trí
Tự hôm ấy trở đi, ban ngày thì chèo hát hoặc đánh vật, hoặc đánh cờ bỏi, ban đêm thì xướng ca, cho đến hôm xuất tịch (giã đám) mới tan.
Giao Lưu Giữa Các Làng Xã
Quan Hệ Giao Hữu
Giao Hiếu
- Trong mấy hôm nhập tịch, các thôn xã gần nhau rước lẫn sang nhau
- Gọi là rước đánh giải, trước là lễ thần, sau là giải tọa uống rượu nghe hát
- Để tỏ tình hiếu với nhau
Cơm Quả Và Cơm Quan Viên
- Khi xã này rước sang xã khác, các người đi rước thường làm sẵn một mâm cơm lịch sự
- Gọi là Cơm quả
- Viên chức thì đã có đương cai sửa năm ba mâm, nấu đồ ngũ trân bát vị
- Gọi là Cơm quan viên
Khoản Đãi Và Lễ Nghi
Nghi Thức Khoản Đãi
- Cỗ bàn khoản đãi làng giao hiếu, hoặc dùng cỗ mặn (cỗ thịt trâu thịt bò) hoặc dùng cỗ chay
- Nhưng thường dùng cỗ chay nhiều hơn
- Mỗi cỗ có một đĩa mía, một đĩa lạc luộc, một đĩa mứt, một đĩa trám, mơ, nhót, dừa v.v…
- Trong khi uống rượu, xã sở tại phải cử người mặc áo thụng ra mời mọc rất là cung kính
- Mà mời hạng người nào thì phải cử hạng người ấy
Nhận Xét Về Phong Tục Nhập Tịch
Giá Trị Và Hạn Chế
Lễ nhập tịch này cũng đồng ý nghĩ với cách ăn Tết đầu năm, nghĩa là dân mình khó nhọc vất vả quanh năm, thì phải có một dịp ăn uống vui chơi cho giải trí. Vả lại khi xưa nước ta chưa có giao thiệp với ngoại quốc, chỉ có thông thương với nước Tàu ít nhiều mà thôi. Mà dân ta tính lại cầm kiệm, ăn, tiêu, không tốn bao nhiêu, ruộng nương thóc gạo thì nhiều, mà cũng không có cách nào cho vui chung. Vậy mới nhân cái tục sùng thượng quỉ thần, bày ra trò này trò nọ, nhưng rút lại chỉ để cầu vui mà thôi.
Tuy vậy mỗi thời một khác, ngày xưa làm nhiều, ăn tiêu ít, dư tiền dư thóc. Bây giờ đã mở mang, khắp hoàn cầu toàn là đường đất thông thương, nếu trí khôn ngoan kém đi chút nào là lợi quyền hao hụt đi chút nấy, mà cách ăn tiêu bây giờ lại tốn kém gấp trăm gấp mười khi trước. Người canh nông buôn bán, kiếm được đồng tiền rất khó khăn, người đi làm thuê làm mướn, kiếm được đồng nào tiêu hết đồng ấy, mấy người có mà để dư.
Kết Luận
Suy Nghĩ Về Truyền Thống
Vậy mà ta không biết xoay đổi cách khác, cứ giữ lối cổ, mỗi năm trong việc sự thần tổn phí biết bao nhiêu. Tuy việc ấy cũng tùy làng phong kiệm, tùy năm được mùa mất mùa, có khi gia khi giảm, nhưng giảm được ít nhiều chớ chưa thấy đâu bỏ hẳn được lệ gì. Con em ngoài sự sưu sai thuế má, lo lắng việc cửa việc nhà, lại lo về gánh vác đóng góp với làng xóm công kia việc nọ, một đồng một tốn, tính dồn lại kể biết chừng nào, trách nào mồ hôi nước mắt quanh năm, mà xơ xác vẫn hoàn xơ xác.