Am Chúng Sinh - Thiên Thứ Nhì
Am Chúng Sinh
Thiên Thứ Nhì - Nói Về Phong Tục Hương Đảng
Nơi Thờ Cúng Các Linh Hồn Vô Chủ Trong Văn Hóa Làng Xã Việt Nam
Tín ngưỡng
Từ thiện
Nghi lễ
Mở Đầu
“Am chúng sinh - nơi quy tụ các linh hồn lang thang không nơi nương tựa” - Tục ngữ Việt Nam
Trong văn hóa truyền thống Việt Nam, am chúng sinh là nơi thờ cúng các linh hồn vô chủ, những người đã khuất nhưng không có người thân lo liệu hậu事. Đây là biểu hiện của lòng từ bi và tinh thần tương trợ trong cộng đồng làng xã.
Vị Trí Và Kiến Trúc Am Chúng Sinh
Đặc Điểm Kiến Trúc
Vị Trí
- Mỗi làng, đầu làng hoặc cuối làng, có một khu đất rộng để làm chỗ tha ma mộ địa
- Am thường được xây dựng trong khu đất dành cho tha ma mộ địa
- Vị trí thuận tiện cho việc thờ cúng và tổ chức nghi lễ
Kiến Trúc
- Mỗi chỗ tha ma mộ địa có lập một cái am năm ba gian
- Hoặc xây bệ lộ thiên, đề 3 chữ « hàn lâm sở »
- Để thờ chung cả những mồ mả vô chủ, gọi là am chúng sinh
Người Quản Lý Và Nghi Lễ Thường Ngày
Các Hoạt Động Thường Ngày
Người Quản Lý
Mỗi cửa am có một bà đồng ở sớm tối đèn hương thờ phụng
Nghi Lễ Thường Ngày
Về ba tháng hè thì cứ ngày rằm, ngày mồng một nấu cháo cúng, đổ vào lá đa cuộn tròn lại, cắm hai bên dọc đường gọi là cúng các quan
Quyên Giáo
Bà đồng thường bày một cái nong ra cạnh đường đi; đốt vài nén hương để quyên giáo, kẻ qua lại ai cũng cúng một vài đồng kẽm
Đại Tràng - Nghi Lễ Quan Trọng
Lễ Hội Quan Trọng Hàng Năm
Thời Gian Tổ Chức
- Nhiều nơi mỗi năm về tháng bảy
- Hoặc do công làng tổ chức
- Hoặc do riêng một hội thiện tổ chức
- Thiết đại tràng tại cửa am để làm chay
Thời Gian Diễn Ra
- Cúng hai, ba ngày
- Hoặc năm, bảy ngày
- Có các nghi thức phức tạp và trang trọng
Các Nghi Thức Trong Đại Tràng
Quy Trình Thực Hiện
- Làm chay, trước hết có nhà sư cầm gậy tầm xích
- Các vãi cầm phướn và vài ba người đạo tràng đánh trống khua não bạt đi khắp đám tha ma mộ địa, gọi là đi rước linh
- Rước linh về đàn thì cúng. Trong đàn từng trên thiết tượng Phật, từng dưới thiết vị bách linh, ở ngoài cũng có mã mùng
- Cúng Phật thì dùng lễ oản quả, cúng bách linh thì dùng oản quả, hoặc dùng lợn gà tùy ý
Các Nghi Lễ Quan Trọng Trong Đại Tràng
Các Hoạt Động Chính
Khởi Đầu
- Hôm bắt đầu phát tấu tụng kinh
- Cầu nguyện cho chúng sinh được siêu linh tịnh độ
Kết Thúc
- Hôm sau dẫn lục cúng
- Rồi cũng có phóng sinh thí thực như lễ kỳ an
- Hôm sau cùng thì chạy đàn phá ngục
Cách Chạy Đàn Phá Ngục
Nghi Thức Giải Thoát
Cách chạy đàn, có mấy người đạo tràng, đóng tuồng Đường Tăng, Đại Thánh, Sa Tăng, Bát Giới chạy xung quanh đàn, và có làm nhà ngục bằng giấy, ông thầy đâm phá các cửa ngục, nghĩa là cứu cho chúng sinh thoát khỏi vòng giam cầm ở dưới âm ty.
Đoạn lễ tạ hóa vàng mã.
Lệ Đàn - Nơi Thờ Tướng Sĩ
Nơi Thờ Cúng Tướng Sĩ
Các nơi chiến trận, có nhiều tướng sĩ tử trận chôn một chỗ thì nhà vua lập đàn thờ, gọi là Lệ đàn. Lệ đàn thì mỗi năm nhà vua sai quan về tế, hoặc là hội thiện góp tiền với nhau mà cúng hay là làm chay.
Ý Nghĩa Tinh Thần Và Tôn Giáo
Tín Ngưỡng Dân Gian
- Tục ta tin quỉ thần, cho nên sự gì cũng cho người chết có linh hồn, có tri giác cũng như người sống
- Mà ở dưới âm phủ cũng có kẻ khổ người sướng như trên dương gian
- Người có con cái giữ hương hỏa thì hồn phách có chỗ bằng y
- Người bất hạnh tuyệt tự thì không có ai cúng cấp, chắc là phải phiền não ở dưới âm phủ
Ý Nghĩa Nhân Văn
- Vì thế đám mộ địa nào cũng có am, có đàn, có người hương hoa thờ phụng
- Để cho u-hồn oán quỷ, dầu không ai nhìn nhận cũng có chỗ mà hương khói nương nhờ
- Đi đến chỗ mộ địa, trông thấy mồ mả san sát, ai là không động lòng cảm thương
- Mà nghĩ đến mồ mả vô chủ thì lại đau đớn thay cho người nằm dưới suối vàng lắm
Nhận Xét Về Phong Tục
Giá Trị Và Hạn Chế
Tục thường cho chỗ am chúng sinh và lệ đàn là nơi rất thiêng liêng, cho nên nói đến việc bách linh thì nhiều người dốc lòng làm phúc. Nhất là những khi bất đắc dĩ phải thiên mộ địa đi nơi khác, các nhà giàu tranh nhau mà cúng tiểu, cúng gạch bát tràng, còn các thiện nam tín nữ thì tranh nhau mà đi rước bách linh, để bách linh phù hộ cho được vạn sự như ý.
Giá cứ theo tục Âu-châu, mỗi nơi tìm chỗ đất xa sông xa hồ làm riêng một nơi nghĩa địa, khi chôn người chết phải chôn sâu, và phải có lần có lượt thì có lẽ tiện hơn, mà khi ai muốn vào thăm viếng cũng tiện.