Việc Tế Tự - Thiên Thứ Nhì
Việc Tế Tự
Thiên Thứ Nhì - Nói Về Phong Tục Hương Đảng
Nghi Lễ Thờ Cúng Và Tín Ngưỡng Cộng Đồng
Tín ngưỡng
Lễ nghi
Cộng đồng
Mở Đầu
“Lễ sóc vọng - Mỗi tháng ngày sóc (mồng một), ngày vọng (hôm rằm), dân làng biện lễ oản chuối, trầu rượu, đem tại miếu hoặc tại đình để lễ thần.” - Văn kiện phong tục
Lễ sóc vọng - Mỗi tháng ngày sóc (mồng một), ngày vọng (hôm rằm), dân làng biện lễ oản chuối, trầu rượu, đem tại miếu hoặc tại đình để lễ thần. Năm bảy người hoặc mươi, mười lăm người bô lão trong làng mặc áo thụng vào lễ. Đoạn đem ra chia lấy một nửa làm cỗ kiến viên để các lão hiện có tại đó uống rượu, còn một nửa chia mỗi người một miếng, cho được quân chiêm thần huệ.
Các Nghi Lễ Thường Xuyên
Lễ Phúc Thần Và Thần Miếu
Lễ Phúc Thần
- Mỗi tháng ngày sóc (mồng một) và ngày vọng (hôm rằm)
- Dân làng biện lễ oản chuối, trầu rượu để lễ thần
- Năm bảy người hoặc mười, mười lăm người bô lão trong làng mặc áo thụng vào lễ
Thần Miếu Khác
- Làng nào có thần miếu khác ở trong xã phận
- Cũng thường phải biện lễ oản quả đến lễ
Các Tuần Tiết Trong Năm
Các Ngày Lễ Quan Trọng
Các Ngày Lễ Chính
Mỗi năm về các tuần tiết như ba ngày chính đán, ngày đoan dương, ngày thượng nguyên, ngày trùng thập, v.v… và ngày hạ điền là ngày mới bắt đầu bước chân xuống ruộng, ngày thượng điền là ngày mới có gạo mới, ngày thuần húy, ngày thần đản là ngày sinh-nhật hóa-nhật của thần.
Lễ Hạ Điền Và Thượng Điền
Làng nào có ruộng mới tế lễ, mà nhiều làng chỉ tế lễ vào ngày hạ điền mà thôi. Lễ ấy có làng tế Phúc-thần có làng chỉ thần Tiên-Nông. Tục thường kén một ông bô lão hiền lành phúc hậu mà hai vợ chồng còn song toàn để làm lễ hạ điền. Nghĩa là ông ấy phải xuống cấy vài nắm mạ trước, rồi từ đó trở đi cả xã mới cấy.
Tế Kỳ Phúc
Nghi Lễ Cầu An
- Mỗi năm trong tứ thời hoặc hai kỳ Xuân, Thu có một tuần đại tế gọi là tế kỳ phúc, nghĩa là cầu cho dân được bình an
- Trước một ngày, làm lễ cáo yết, dắt trâu bò ra xem xét, rồi đổ một chén rượu vào đầu trâu bò, gọi là tỉnh sinh
- Trước khi tế phải rước văn. Dân làng đem long-đình cờ quạt, tài tử đồng văn và cắt một người viên chức đội mũ, mặc áo thụng đến tại nhà người điển văn (người coi việc tả văn tế) mà rước bản văn về đình
Quy Trình Tế Lễ
Các Bước Thực Hiện
Nhân Vật Tham Gia
- Tế chủ: Người có chức tước ngôi thứ cao nhất trong làng
- Bồi tế: Hai người hoặc bốn người bô lão làm bồi tế
- Đông xướng, Tây xướng: Hai người đứng đôi bên cạnh cái hương án bày đài rượu
- Nội tán: Hai người đứng đôi bên người tế chủ
- Chấp sự: Mười mười hai người nữa đứng hai bên
Các Bước Tiến Hành
- Trải bốn chiếu tế theo thứ tự
- Chuẩn bị nhân sự với trang phục chỉnh tề
- Khởi chinh cổ: Đánh trống tế
- Nhạc sinh tựu vị: Ban nhạc tài tử biểu diễn
- Các nghi thức rước thần, dâng hương, dâng rượu
Văn Tế Và Nghi Thức
Nội Dung Văn Tế
Trong văn tế trước hết kể niên hiệu, ngày tháng, kế nói đến tỉnh, phủ, huyện, xã, rồi liệt hết tên các tiên thứ chỉ, chức sắc, kỳ mục và các người lão hạng trong xã, kính dâng lễ vật cáo với thần vị nào, kê hết duệ hiệu và những mỹ tự của nhà vua phong cho thần.
Đọc xong, tế chủ lạy hai lạy lui ra chiếu ngoài. Kế dâng hai tuần rượu nữa: tuần thứ hai gọi là á hiến lễ, tuần thứ ba gọi là chung hiến lễ. Cách xướng lễ cũng như tuần trước.
Nguồn Gốc Tục Đốt Hương
Nguồn Gốc Văn Hóa
Trong việc tế tự, có điển đốt hương là do tự Tây-vực. Đốt hương nghĩa là cầu cho quỉ thần giáng cách. Khi xưa tục Tàu tế Tôn miếu chỉ dùng cỏ tiêu (cỏ thơm) trộn với mỡ mà đốt cho thơm, chưa có đốt hương. Đến đời vua Vũ-Đế nhà Hán, sai tướng đánh nước Hồn-Gia xứ Tây-Vực (thuộc về vùng Ấn-Độ), vua nước này phải đầu hàng, dâng một thần tượng bằng vàng, đem về đặt trong cung Cam-Toàn. Người nước Hồn-Gia cúng tế thần ấy, không phải dùng đến dê bò, chỉ đốt hương lễ bái mà thôi. Từ đó Tàu mới có tục đốt hương. Nước ta tục đốt hương chưa biết tự đâu, nhưng ở Ngô-truyện có nói rằng: Trương-Tân làm Thứ-Sử Giao-Châu, thường đốt hương ở nhà Các-Lập tịnh sá để đọc đạo thư. Tục ta có lẽ khởi từ đó.
Kết Luận
Sự Khác Biệt Văn Hóa
- Còn như hiến đồ tế vật, ngoài Bắc-Kỳ ta chỉ hiến rượu, chớ không hiến các món đồ ăn, vì ta hay để toàn sinh mới là thành kính
- Ở về Nam-Kỳ thì món đồ ăn gì cũng có hiến
- Trong khi hiến rượu, ngoài ta đi một cách rất khoan thai nghiêm trang
- Ở Nam-Kỳ khi hiến rượu, hiến đồ ăn, thường có hai người đóng tuồng, mặc đồ nhung trang cầm nến đi trước