Sự Thần - Thiên Thứ Nhì
Sự Thần
Thiên Thứ Nhì - Nói Về Phong Tục Hương Đảng
Thờ Thần Và Đình Miếu Trong Văn Hóa Cộng Đồng Việt Nam
Thành Hoàng
Đình Miếu
Truyền thống cộng đồng
Mở Đầu
“Đất có Thổ Công, sông có Hà Bá, cảnh thổ nào phải có Thành Hoàng ấy” - Tục ngữ Việt Nam
Trong văn hóa truyền thống Việt Nam, việc thờ thần và xây dựng đình miếu là một phần quan trọng trong đời sống cộng đồng. Đây không chỉ là biểu hiện của tín ngưỡng mà còn là nền tảng cho sự kết nối, đoàn kết trong làng xã.
Thành Hoàng - Vị Thần Bảo Hộ Của Làng Xã
Phân Loại Thành Hoàng
Thượng-đẳng-thần
Thần Danh-sơn, Đại-xuyên và các bậc Thiên-thần như Đổng-thiên-vương, Sóc-thiên-vương, Chử-đồng-Tử, Liễu-Hạnh…
Trung-đẳng-thần
Thần dân làng thờ đã lâu, có họ tên mà không rõ công trạng, hoặc có quan tước mà không rõ họ tên…
Hạ-đẳng-thần
Thần dân xã thờ phụng, mà không rõ sự tích ra làm sao, nhưng cũng thuộc về bực chính thần…
Các Loại Thần Đặc Biệt
Ngoài ba bậc thần chính, còn có nhiều loại thần khác được dân gian thờ phụng:
Thần Chính Thống
- Thiên thần: Thần Danh-sơn, Đại-xuyên
- Nhân thần: Lý-thường-Kiệt, Trần-hưng-Đạo
Thần Dị Hình
- Thần bán lợn, thần trẻ con
- Thần ăn xin, thần chết nghẹn
- Thần tà dâm, thần rắn, thần rết
Đình Miếu - Trung Tâm Văn Hóa Của Làng Xã
Kiến Trúc Và Chức Năng
Vị Trí Xây Dựng
Miếu thường chọn đất thắng cảnh, trên gò cao hoặc gần hồ to sông lớn. Đình thì xây ở nơi trung tâm, tiện cho dân làng hội họp.
Kiến Trúc
Đình miếu theo một kiểu mẫu, có nội điện thâm nghiêm để an phụng thần vị, nhà đại bái chia ba khoảng: trung đình, tả gian, hữu gian.
Trang Trí
Cột sơn son vẽ rồng, hoành trổ chạm sơn thếp, cửa vọng rực rỡ trang hoàng. Hai bên vách tường đắp con rồng con cọp hoặc vẽ hình võ tướng.
Đồ Phụng Sự - Nghi Lễ Và Lễ Vật
Các Loại Đồ Phụng Sự
Đồ Thờ Cúng
- Bài vị an phụng vào long ngai hoặc long khám
- Đồ tam sự, ngũ sự, đài rượu, quả trầu
- Hòm sắc chứa sắc phong, kim sách ghi chép sự tích
Nghi Trượng
- Long kiệu, long đình, cờ quạt, tàn tán
- Bát bửu, gươm trường, biển tĩnh túc
- Chiêng trống, dùi đồng, phủ việt
Tự Điền, Tự Trạch - Kinh Phí Cho Việc Thờ Thần
Nguồn Kinh Phí Thờ Thần
- Mỗi làng để riêng mấy mẫu ruộng làm tự-điền
- Có hồ có đầm riêng của làng thì để làm tự trạch
- Làng nào không có tự điền, tự trạch thì phải đóng góp với nhau
- Mỗi năm lấy hoa lợi, ngư lợi ra mà cung vào việc tế tự
Người Thủ Từ - Người Quản Lý Đình Miếu
Vai Trò Và Quyền Lợi
Trách Nhiệm
- Ngày đêm ở luôn chốn đình miếu
- Coi việc đèn hương, giữ đồ phụng sự
- Coi việc sái tảo cho được sạch sẽ
Quyền Lợi
- Hưởng hoa lợi ở chỗ đình miếu
- Miễn trừ sưu thuế tạp dịch
- Nơi linh tích được hưởng nhiều lộc thánh
Lịch Sử Hình Thành Tục Thờ Thần
Diễn Biến Qua Các Thời Kỳ
Tục thờ Thành Hoàng có từ đời Tam-quốc, nhưng ngày xưa chỉ khi nhà vua có việc cầu đảo mới thiết đàn cúng tế. Đến đời nhà Đường, Lý-đức-Dụ làm tướng, mới bắt đầu lập miếu Thành-Hoàng ở Thành đô. Kế đến nhà Tống, nhà Minh thiên hạ đâu đâu cũng có lập miếu thờ.
Nước ta lúc bấy giờ đang nội thuộc, tục Tàu truyền sang. Đến đời Đinh, Lê thì việc thờ quỉ thần đã thịnh hành. Dần dần dân gian bắt chước nhau, chỗ nào cũng phải thờ một vị thần để làm chủ tể trong làng mình.
Nhận Xét Và Bài Học
Giá Trị Và Hạn Chế Của Tục Thờ Thần
Việc thờ thần trong văn hóa Việt Nam thể hiện niềm tin vào sự bảo hộ của các vị thần đối với cộng đồng. Tuy nhiên, cũng cần phân biệt giữa những miếu thờ trung thần nghĩa sĩ, anh hùng hào kiệt đáng được tôn vinh với những hình thức mê tín dị đoan. Việc giữ gìn những giá trị tích cực và loại bỏ yếu tố mê tín là điều cần thiết trong thời đại ngày nay.